Отец Павел Великанов: Слобода на верата или духовен тоталитаризам?
Протоерејот Павел Великанов го продолжува разговорот, започнат на Православие и мир од свештениците за тоа, колку честа треба да биде исповедта, треба ли да е поврзана со причестувањето, како и за тоа, што е денес тоа живот на заедница.
Зголемениот интерес по темата за тоа колку честа треба да биде исповедта, за редовноста на приопштувањето кон Светите Христови Тајни претставува добар индикатор за оживување на духовниот живот и важен показател за квалитетот на христијанскиот живот на православните.
Сепак, треба да се сфати дека проблемите лежат многу подлабоко од канонскиот и уставен карактер. Денес оформената пракса – исповедта да претставува апсолутен услов за допуштање кон причестувањето и каде правото да се определи дали човекот е достоен да ги прими Христовите Тајни или, пак, не е достоен, целосно се наложува на свештеникот – е исклучителна особеност на Руската православна црква. Таа пракса се образувала во конкретни историски услови, затоа нема смисла таа механички да се укинува: тоа ќе придонесе само за влошување на општата духовна слика, а не кон нејзино подобрување. Пред сѐ, неопходно е да се разгледаат основните претпоставки.
Вон сознанието на заедницата
Прво и основно, според мене, е отсуството на заедничкото сознание кај парохиите. Човекот доаѓа во храмот, пред сѐ, за задоволување на своите лични религиозни потреби. Тие можат да бидат од повозвишен каратер: потреба од лично општење со Христа, прошка на гревовите. Можат да бидат и поедноставни, на примитивно ниво, како решавање на некои животни задачи: животен успех, среќа, избавување од болести, беди итн.
Но практично никогаш нема да се сретнеме со ситуација кога човекот доаѓа во храмот, за да се почувствува себеси како дел од христијанска заедница. Ох, ама денес желбата да се стане дел од христијанската целосност, од единството во Христа, практично не се среќава како мотив за доаѓање во храмот. Во исто време сите знаеме, дека апостолот Павле во своите посланија пишува дека, кога луѓето се собираат во Црква, со тоа тие „го собираат“ Телото Христово. Тешко дека некој подобро од С. И. Фудељ ја дефинирал Црквата како „прекратување на самотијата“. А кај нас се случува не прекратување, туку замена на животна самотија со духовна.
„…сè Му покори под Неговите нозе и Го постави глава над сите во Црквата, која е Негово тело, полнота на Оној Кој исполнува сè во сè.“ (Еф 1,22-23)
„Оти, како што во едно тело имаме многу органи, но сите членови не вршат една иста работа, па така и ние сме едно тело во Христа, а посебно еден на друг сме му органи.“ (Рим 12,4-5)
„Зашто преку еден Дух сме крстени сите во едно тело – било Јудејци или Елини, било робови или слободни; и сите сме со еден Дух напоени.“ (1Кор 12,13)
Т.е. верните не доаѓаат во Црква за да земат или однесат нешто оттаму. Тие се принесуваат самите себе, поточно – најдоброто што го има во нив самите – за со себе да го образуваат Телото Христово, и со тоа Тело Христово да ги решат, меѓу другото, задачите на самата Црква. Мислам дека тоа и е најкардиналната одлика на современите христијани, на кое и израснува сега суштинскиот однос и кон редовноста на приопштување кон Светите Христови Тајни, и разбирањето на исповедта, и сѐ останато.
Кога би виделе вистински пример на заеднички христијански живот, тогаш и темата на вертикалата на духовната власт придобива совршено друга димензија. Тогаш свештеникот, како глава на општината, наместо „вршител на туѓи судбини“ станува, пред сѐ, образ на Христа, жив пример, кого го следат неговите парохјани – а не „света крава“, на која треба да ѝ се укажува почест само затоа што е света.
Во целост, меко кажано, ситуацијата испаѓа апсурдна. Свештеникот не се исповеда пред секоја служба, туку тогаш кога чувствува дека во него созреало покајанието, кога направил гревови што му попречуваат да пристапува кон таинствата. Притоа тој се причествува на секоја служба, евхаристискиот пост не го запазува сосема во таа мера, како што тоа се бара од парохјаните. И ако таа ситуација може да се разбере, кога поголемиот дел од парохијата се состои од полуцрковни „посетители“, тогаш во случај, кога парохијата би се состоела од целосно воцрковени членови, каде сите живеат со општ начин на христијански живот – таквата јавна поделба меѓу праксата на подготовка за учество во светите тајни станува сосема несфатлива. Зар свештеникот не станува соблазна за парохјаните кога на нивните плеќи го става она, што не само што не го носи, туку ниту има намера да го носи?
Свештеникот не може да има некакви посебни духовни преференци, кои би му дозволиле поретко да се исповеда или почесто да се причестува, и да не го поврзува едното со другото. Зар со тоа не се намалува христијанскиот дух во црковната заедница? Зар Господ не рече: „кој сака да биде прв, нека биде последен и на сите слуга“ (Мк 9,35)?
протоереј Павел Великанов
Подготвил: Георгиј Глигоров
