Клајв С. Луис: Митот стана факт (2)

10 јануари 2015 | Предизвици, Современи автори | Нема коментари

За да го објасниме ова, мора малку одблизу да го погледнеме митот во целина и овој мит конкретно. Човечкиот интелект е неизлечиво апстрактен. Чистата математика е формата на успешна мисла. Сепак, реалностите што ги искусуваме се конкретни – оваа болка, ова задоволство, ова куче, овој човек. Додека го љубиме човекот, ја сносуваме болката, уживаме во задоволството, ние не ги спознаваме интелектуално Задоволството, Болката или Персоналноста. Кога почнуваме со тоа, конкретните реалности потонуваат на ниво на едноставни примери или обрасци. Ова е нашата дилема – или да вкусиме и да не знаеме или да знаеме и да не вкусиме – или, попрецизно, да немаме еден вид на знаење, бидејќи сме во опит или да немаме друг вид на знаење, бидејќи сме вон нештото. Како мислители сме отсечени од она на што мислиме; како оние што вкусуваат, допираат, посакуваат, љубат, мразат, не го разбираме нештото јасно. Колку полуцидно размислуваме, толку повеќе сме отсечени; колку подлабоко навлегуваме во реалноста, помалку размислуваме. Не можеш да го изучуваш задоволството во моментот на брачната прегратка, ниту покајанието додека се каеш, или да ја анализираш природата на хуморот додека се смееш. Но, кога ако не тогаш, ќе можеш навистина да ги знаеш овие нешта? „Само ако ми престане забоболката ќе можам да напишам уште едно поглавје за болката“. Но, кога ќе престане таа, што знам јас за болката?

Митот е делумно решение на оваа трагична дилема. Насладувајќи се со величествен мит доаѓаме најблизу до искусување на нешто конкретно, нешто што во друг случај би било разбрано само како апстракција. На пример, во овој момент се обидувам да разберам нешто навистина многу апстрактно – бледеењето, исчезнувањето на вкусената реалност, додека се обидуваме да ја сфатиме со дискурзивен разум. Веројатно премногу се потрошив на ова. Но, ако ве потсетам на Орфеј и Евридика, како страдаше додека ја водеше за рака, но кога се сврте да ја види, таа исчезна – она што беше само принцип стана илузија. Можеби ќе кажеш дека до овој момент никогаш не си го додавал тоа „значење“ на митот. Секако дека не. Ти воопшто не бараш апстрактно „значење“. Ако тоа беше твојата цел, митот за тебе немаше да биде мит, ами само алегорија. Ти не знаеше, туку вкусуваше; но она што го вкусуваше испаѓа дека е универзален принцип. Во моментот кога ќе го утврдиме овој принцип, очигледно се враќаме во светот на апстракцијата. Само кога го восприемаш митот како сторија, конкретно го искусуваш принципот.

Кога преведуваме, ние добиваме апстракција, или подобро речено, десетици апстракции. Она што се влева во тебе од митот не е вистина, туку реалност (вистината е секогаш за нешто, но реалноста е она за што вистината говори) и затоа секој мит породува безброј вистини на апстрактно ниво. Митот е планина од каде се спуштаат сите различни текови и овде во долината стануваат вистини; in hac valle abstractionis[1]. Или ако сакате, митот е премин кој го поврзува полуостровскиот свет на мислата со оној огромен континент во кој навистина припаѓаме. Тој не е апстрактен, како вистината, ниту е врзан за конкретното, како директниот опит.

Значи, како што митот ја надминува мислата, така Воплотувањето го надминува митот. Срцето на Христијанството е мит, кој во исто време е и факт. Стариот мит за богот кој умира, без да престане да биде мит, од небото на легендите и фантазиите слегува во земјата на историјата. Тоа се случува на конкретен датум, на конкретно место, проследено со одредени историски последици. Од Балдер и Озирис, кои никој не знае кога и каде умираат, преминуваме на историска Личност Која е распната (сè е во одреден поредок) за време на Понтиј Пилат. Со тоа што станува факт, не престанува да биде и мит: тоа и е чудото. Чинам дека луѓето понекогаш примиле повеќе духовна храна од митовите во кои не верувале, отколку од религијата што ја исповедале. За да бидеме вистински христијани, ние треба во исто време да се согласуваме со историскиот факт и да го примаме митот (кој станал факт) со истата креативна прегратка, со која ги прифаќаме сите митови.

Човекот кој не верува во христијанската сторија како во факт, но постојано ја восприема како мит, веројатно ќе биде духовно пожив од оној кој ја прифаќа неа како факт, но не разислува многу за тоа. Модернистот, екстремниот модернист, кој не верува во ништо, освен во името, не треба да се нарекува будала или лицемер бидејќи упорно ги задржува, дури и во сопствениот интелектуален атеизам, јазикот, обредите, светите тајни и приказната на христијаните. Кутриот можеби се прилепува (со мудрост што самиот ја разбира) до она што претставува негов живот. Ќе беше подобро Лоази[2] да останеше христијанин: не мора да значи дека ќе беше подобра варијанта да ја очисти својата мисла од застареното Христијанство.

Оние што не знаат дека овој величествен мит постана факт, кога Дева зачна, навистина се за сожалување. Но, христијаните треба да бидат потсетени – може да му благодариме на Коринеј што нè потсети – дека она што постана факт беше мит, кој со себе во светот на фактите ги носи сите атрибути на мит. Бог е поголем од бог, а не помал; Христос е поголем од Балдер, а не помал. Не треба да се срамиме од митската боја во нашата теологија. Не треба да бидеме нервозни заради „паралелните“ и „пагански Христоси“: тие треба да се таму – нивното отсуство ќе беше камен на сопнување. Не смееме, водејќи се според лажно поимање на духовноста, да ја задржиме сопствената илузија. Ако Бог избира да биде митопоетичен – а небото само по себе нели е мит – дали ние би одбиле да бидеме митопатични? Зашто ова е брак меѓу небото и земјата: совршен Мит и совршен Факт, кој не ја бара само нашата љубов и нашата покорност, туку и нашето чудење и нашиот восхит. Тој е упатен до дивјакот, детето и поетот во секого од нас, не помалку од тоа како што е упатен и до моралистот, научникот и философот.